Anthrax Disease(ជម្ងឺ ឈាមខ្មៅ)

                

<figure class="op-ad">
  <iframe width="300" height="250" style="border:0; margin:0;" src="https://www.facebook.com/adnw_request?placement=1847422345512013_1847422365512011&adtype=banner300x250"></iframe>
</figure>

                  _{Anthrax Disease(ជម្ងឺ ឈាមខ្មៅ)}

                  _{មាតិការ}

_{I.     សេចក្ដីផ្ដើម}

_{II.     ប្រវត្តិជម្ងឺ}

_{III.    ភ្នាក់ងាបង្ករជម្ងឺ}

_{IV.    ប្រព័ន្ធវិទ្យា}

_{V.     ការចម្លងជម្ងឺ}

_{VI.    រោគសញ្ញានៃជម្ងឺ}

_{VII.    ស្លាកស្នាម}

_{VIII.    រោគវិនិច្ឆ័យ}

_{IX.    របៀបចម្លងពីមនុស្សទៅសត្វ}

_{X.     រោគសញ្ញាលើមនុស្ស}

_{XI.    វិធានការកា​រពារ និង ព្យាបាល}

_{XII.    សេចក្ដីសន្និដ្ឋាន}

_{I.     សេចក្តីផ្តើម}

_{ជំងឺឈាមខ្មៅត្រូវបានគេស្គាល់តាំងពីយូរណាស់មកហើយនៅក្នុងសង្គមរបស់ក្រិករ៉ូមុំានិងហិនឌូ​​។ជំងឺនេះត្រូវបានចែកចេញជាច្រើនសណ្ឋានអាស្រ័យទៅនិងទ្រង់ទ្រាយនៃការចំលងរោគ ដូចជាសណ្ឋានលើស្បែក(Cutaneous)ពោះវៀន(Intestinal)និងផ្លូវដង្ហើម(Respatory)។សណ្ឋានលើស្បែកកើតឡើងបន្ទាប់ពីមានការប៉ះពាល់ជាមួយនិងសត្វឈឺឬរោមនិងស្បែកសត្វដែលប្រឡាក់ប្រឡូសទៅដោយស្ព័រBacilusanthracis។សណ្ឋានផ្លូវដង្ហើមកើតឡើងដោយសារការដង្ហើbacilusanthrasis។ហើយបើសណ្ឋានពោះវៀនបណ្ដាលមកពីការបរិភោគសាច់ដែលមានមេរោគនៃជំងឺឈាមខ្មៅមេរោគនៃជំងឺឈាមខ្មៅរាយប៉ាយនៅគ្រប់ទីកន្លែងជាពិសេស នៅលើវាលស្មៅដែលសំរាប់ចិញ្ចឹមសត្វ។ជំងឺឈាមខ្មៅជាជំងឺឆ្លងសារហាវកើតលើសត្វ គោ ក្របី ជ្រូក សេះ ឆ្កែ ឆ្មា......និង​មនុស្ស ។ ជំងឺឈាមខ្មៅ បង្កដោយបាក់តេរីឈ្មោះបាក់ស៊ីលុសអង់ត្រាក់ស៊ី(Bacillus​ ​Anthraxsis)។ជំងឺឈាមខ្មៅមានលក្ខណៈជាពិសេសរាលដាលពាសពេញក្នុងខ្លួននិងធ្វើឲ្យសត្វងាប់យ៉ាងឆាប់រហ័សដោយមានឈាមហូរចេញតាមរន្ធធម្មជាតិ ដូចជា​ ៖ រន្ធញើស រន្ធច្រមុះ រន្ធគូទ តាមមាត់ ។ល។និងអាចបណ្តាលឲ្យមនុស្សស្លាប់។}

_{II.     ប្រវត្តិជំងឺ}

_{Anthraxគឺជាប្រភេទជំងឺឆ្លងដែលគ្រោះថ្នាក់បំផុត ដែលត្រូវបានគេជួបប្រទះនៅតំបន់មួយចំនួនទូទាំងពិភពលោក។ ឈ្មោះជាភាសារអង់គ្លេស ( anthrax) មកពីភាសារក្រិច ដែលមានន័យថាធ្យូងថ្anthraxមានប្រភពដើមនៅប្រទេសអេហ្សីបតំបន់ទន្លេអឺប្រា។អ្នកប្រាជ្ញអេហ្សីបបានចាត់ទុកanthraxជាជំងឺដែលបង្កក្រោះកាចទាំង១០ដែលធ្លាប់កើតនៅអេហ្សីប ហើយ Anthrax ជាជំងឺទី៥ផងដែរ វាជាជំងឺដែលប៉ះពាល់ដល់ សេះ គោ ចៀមរួមទាំងអូដ្ឋ …។ វាជាញឹកញាប់ ច្រើនជួបប្រទះនៅតំបន់អឺរុបខាងលិច  សហរដ្ឋអាមេរិក ហើយក៏ត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងសត្វក្នុងភូមិភាគខាងត្បូង និងភូមិភាគកណ្ដាលអាមេរិក អាស៊ី និងអាហ្រ្វីកផងដែរ។ ​ឆ្នាំ1875លោក​RobertKochជាគ្រូពេត្យអាឡឺម៉ង់ដម្បូង ដែលកំណត់អត្តសញ្ញាណជំងឺ និងមេរោគដែលបង្កអោយកើតជំងឺ Anthrax គាត់បានរកឃើញវដ្តជីវិត Bacillus      ​​​anthrax និងមធ្យោបាយនៃការចំលងជំងឺ។​ បទពិសោធន៍របស់គាត់មិនត្រឹមតែជួយបង្កើតការយល់ដឹងពីជំងឺ​  anthrax ប៉ុន្តែថែមទាំងជួយបំភ្លឺអំពីតួនាទីរបស់អតិសុខុមប្រាណដែលបង្កជំងឺផ្សេងៗ ដូចជាជំងឺ ក្អករបេង អាស្នរោគ តេតាណុសជាដើម ហើយលោកបានឈ្នះពានរង្វាន់ ណូបែលឆ្នាំ 1905។​ នៅសតវត្ស19 anthrax បានចោទជាបញ្ហាប្រឈមដ៏ធំមួយ ក្នុងប្រទេសបារាំងដែលប៉ះពាល់ដល់វិស័យសេដ្ឋកិច្ច  សត្វសេះ  សត្វគោ  សត្វចៀម  និង សត្វពពែ ត្រូវបានងាប់យ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ។ នៅថ្ងៃ ទី​២  មេសាឆ្នាំ១៩៧៩anthraxបានរាត្បាត នៅសហភាពសូវៀត ក្នុងអំឡុងពេលសង្រាមត្រជាក់ ៩៤នាក់ត្រូវបានឆ្លងមេរោគ ៦៤នាក់ត្រូវបានស្លាប់ ការផ្ទុះនេះបានបង្កឡើងដោយសារ សូវៀតបានយកបាក់តេរីដែលបង្កអោយកើតជំងឺ anthrax (Bacillusanthracis) នេះទៅសាកបង្កើតជាអាវុធជីវសាស្រ្ត ពេលនោះក៏ត្រូវបានសាយភាយចេញមកខាងក្រៅរោងចក្រ ​ ដែលធ្វើអោយមនុស្សនៅជុំវិញនោះឆ្លងនូវជំងឺដ៏កាចសាហាវមួយនេះ។​​ នៅសហរដ្ឋអាមេរិកអត្រាស្លាប់ជាមធ្យមប្រចាំឆ្នាំ៥នាក់ ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៥៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ បានសំលាប់មនុស្សអស់២៥៦នាក់។}

   _{III.   ភ្នាក់ងារបង្កជំងឺ}

_{ជំងឺឈាមខ្មៅAnthrax បង្កឡើងដោយបាក់តេរី Bacillus anthracic ក្រាមវិជ្ជមាន(+)}

       _{IV.   ប្រព័ន្ធវិទ្យា}

_{Domain :                  Bacteria}

_{Phylum :                  Firmicutes}

_{Class    :                ​ Bacilli}

_{Order    :                 Bacillales}

_{Family   :                     Bacillaceae}

_{Genus   :                     Bacillus}

_{Species :                     B. anthracis​​ ។}

_{វដ្តជីវិត Bacillus anthracis ( spores)}

_{Sporesគឺវាធន់នឹងមជ្ឍដ្ឋានគ្រប់បែបយ៉ាង ហើយវាអាចរស់ខាងក្រៅសារពាង្គកាយសត្វ ច្រើនជាង 50ឆ្នាំ រស់នៅក្នុងដី ក្នុងទឹក ធន់នឹងអាកាសធាតុ។ ការផ្ទុះជំងឺ ឬការឆ្លងជំងឺកើតឡើងទាក់ទងជាមួយ តំបន់ដែលមានភ្នាក់ងារបង្កជំងឺ ឬតំបន់ដែលធ្លាប់ផ្ទុះជំងឺ សត្វត្រូវបានស៊ីចូលនូវចំណីដែលមានផ្ទុកស្ព័រ ផឹក ដែលមានផ្ទុកស្ព័រ ឬសត្វមានដំបៅ របួសទៅប៉ះកន្លែងដែលមានស្ព័រជាប្រភពនៃការចំលងដ៏សារហាវ ។ ចំពោះមនុស្សក៏ដូចគ្នាត្រូវបានឆ្លងដោយការ បរិភោគអាហារ សាដែលមានផ្ទុកស្ព័រ  ហើយ​​ ចំអិនមិនបានឆ្អឹនល្អ សារពាង្គកាយដែលមានរបួស ទៅប៉ះកន្លែងដែលមានស្ព័រ។}

_{V. ការចម្លងជំងឺ}

_{ការចំលងជំងឺអាចកើតឡើងបានតាមរយៈកាតសំណល់បញ្ចេញដោយសត្វឈឺ មានដូចជា លាមក ទឹកមា ត់ ទឹកនោម​ សាកសពសត្វដែលជំងឺឈាមខ្មៅ​ និងការវះកាត់សាកសពសត្វដែលងាប់ដោយជំងឺឈាមខ្មៅ ពីព្រោះនៅពេលដែលបាក់តេរីប៉ះខ្យល់វានឹងបង្តើតស្រោមការពារស្ព័រ។ហើយស្ព័រអាចរស់នៅក្នុងដីបានរហូតដល់២០ឆ្នាំ ។ នៅពេលដែលមនុស្ស សត្វបានទទួលស្ព័រនោះជំងឺនិងកើតឡើង។}

                _{VI.  រោគសញ្ញានៃជំងឺ}

_{សត្វឡើងកម្ដៅរហូតទៅដល់ ៤១-៤២ អង្សា ធ្វើអោយរាកនិងនោមលាយឈាម ហើមលើស្មា ទ្រូង ហើយ កន្លែងដែលហើមឡើងក្ដៅ និងមានការឈឺចាប់ ។ខាងក្នុងកន្លែងដែលហើមគ្មានហ្គាសដូច ជំងឺបូសខ្យល់ទេ តែវាមានផ្ទុកសារធាតុរាវ ហើយកន្លែងហើមរីកធំបន្តិចម្ដងៗ ក្រោយពីសត្វងាប់មានចេញឈាមតាមរន្ធធម្មជាតិ( ច្រមុះ មាត់ គូទ.....)ដំណក់ឈាមមិនងាយកក ហើយសាកសពមិនរឹង។}

    _{VII.   ស្លាកស្នាម}

       _{យើងមិនត្រូវវះកាត់សាកសពសត្វដែលងាប់ទេពីព្រោះឈាមរបស់សត្វដែលងាប់ នឹងសាយភាយមេរោគយ៉ាងច្រើននៅក្នុងដី។មេរោគនឹងបំលែងជាស្ព័រ ហើយរស់នៅក្នុងដីបានជាច្រើនឆ្នាំ។​ ហើយការផ្ទុះជំងឺភាគច្រើនកើតក្នុងកន្លែងដែលសត្វធ្លាប់ងាប់ដោយជំងឺនេះពីពេលមុនមក។}

   _{VIII.    រោគវិនិច្ឆ័យ}

     _{ការធ្វើតេសរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺ Anthrax អាស្រ័យទៅលើប្រភេទជំងឺដែលបានសង្ស័យ។ ការបណ្ដុះនៃស្បែក និងជួនកាលការធ្វើ biopsy  គឺធ្វើទៅលើស្បែកដែលមានមេរោគ ។​ សំណាកគឺត្រូវបានយកទៅមើលនៅក្រោម microscopies ដើម្បីស្គាល់ភិនភាគពិតប្រាកដរបស់ បាក់តេរី​ ។ ការពិសោធន៏ទាំងនោះមានទៅលើ ឈាម ស្បែក  ខួរឆ្អឹងខ្នង និងរំអិលក្នុងប្រដាប់ដង្ហើម។}

• _{រោគវិនិច្ឆ័យប្រៀបធៀប}

    _{Blackleg ជំងឺបុសខ្យល់​​​​​​​}

    _Poisoning

   _{Snake bite}

• _{រោគវិនិច្ឆ័យក្រោយពេលស្លាប់}

 _{សាកសពមិនរឹង​ ស្អុយភ្លាម មានបំរែបំរួលនៃការហើម​ និងមានស្លាកស្នាមក្រហមនៃផ្នែកមួយចំនួននៃរាងកាយ}

_{ហូរឈាមចេញពីគ្រប់រន្ធធម្មជាតិ}

   _{ផាលរីកធំឡើងខ្មៅ}

   _{ឈាមមិនកក}

   _{កូនកណ្ដុរ ទឹករងៃហើមហើយមានចំណិចក្រហមៗ}

   _{ចំពោះជ្រូក បំពង់ក ផ្នែកបំពង់សំលេងហើមនៅក្នុងtonsil ស្ទះនិងមានចំណុចក្រហមៗ នៅក្នុងពោះវៀនហើមមានចំណុចក្រហមៗនិង មានការបំផ្លាញយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ}

_{IX.      របៀបចម្លងពីសត្វទៅមនុស្ស}

_{ចំពោះមនុស្សវិញ គឺការឆ្លងជំងឺតាមរយៈការបរិភោគសាច់សត្វឈឺដែលមានជំងឺឈាមខ្មៅ ឬ មុខរបួស និង ប៉ះពាល់សត្វឈឺ   ហើយការចំលងកើតឡើងតាមលក្ខណៈ ៣យ៉ាង គឺ-}       

_{តាមស្បែក ៖ បាក់តេរីចូលតាមរយៈមុខរបួស}

_{តាមផ្លូវដង្ហើម ៖ បាក់តេរីចូលតាមច្រមុះ ហើយទៅដល់សួត}

 _{តាមមាត់ ៖ បាក់តេរីចូលតាមការបរិភោគសាច់ទៅដល់ក្រពះពោះវៀន។}

_{X..     រោគសញ្ញានៅលើមនុស្ស}

_{ស្លាប់ដោយសារជាតិពុលក្នុងឈាម ហើយនៅក្នុងឈាមនិងរាលដាលពេញរាងកាយ។ស្លាប់ភ្លាមៗ ដោយគ្មានរោគសញ្ញាក្នុងករណីស្រួចស្រាវខ្លាំង គ្រាន់តែមានការគ្រុនមុនពេលស្លាប់។ គឺគ្រុនក្ដៅខ្លាំង នៅលើស្បែក ឃើញមានពកឡើងក្រហម ក្រោយមករីកធំ និងហើមធំមនុស្សអាចស្លាប់ពី ១­-២ថ្ងៃ បន្ទាប់ ប្រសិនបើមិនបានព្យាបាលទាន់ពេលវេលា​​ ។}

_{XI.      . វិធានការការពារ និង ព្យាបាល}

   _{១.វិធានការការពារ}

_{យើងត្រូវចៀសវាងកុំវះកាត់សាកសពសត្វឬបរិភោគសាច់សត្វដែលងាប់ភ្លាមៗដោយជំងឺឆ្លង។ពេលបាក់តេរីចូលតាមផ្លូវដកដង្ហើមវាចូលទៅក្នុងសួតវាចាប់បង្កជំងឺនៅសួតពិបាកដកដង្ហើមនិងមានហូរឈាមក្នុងសួតរហូតដល់ស្លាប់ ។  មិនត្រូវលក់ដាច់ខាត សាច់សត្វកើតជំងឺឈាមខ្មៅ ព្រោះវាអាចបណ្ដាលអោយមនុស្សដែលបរិភោគមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ស្លាប់។}

       _{២.ការព្យាបាល}

       _{ការព្យាបាលមានប្រសិទ្ធភាព លុះត្រាព្យាបាលទាន់ពេលវេលា គឺចាប់ផ្ដើមនៅពេលចេញរោគសញ្ញាដំបូង}

        _{អាចប្រើថ្នាំ  ៖ ប៉េនីស៊ីលីន អាល់ពីប៉ែន សូតាប៉ែន​ ស្ត្រិបតាប៉ែន ។ល។}

_{XII.        សេចក្តីសន្និដ្ឋាន}

  _{ឯកសារយោង}

_{·                    ឈ្មោះ លន់ ឆុន (ការិយាល័យ បសុព្យាបាល ខេត្ត កំពង់ឆ្នាំង )}

_{·                    ឈ្មោះ ស៊ឹម​ សិទ្ធ​ (ការសិក្សាអំពីការាតត្បាតនៃជំងឺឈាមខ្មៅនៅប្រទេសកម្ពុជា)}

_{·                    សាស្ត្រាចារ្យបណ្ឌិតមាសសុទ្ធី(ស្តង់ដានៃការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺសត្វ}